Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Sa hinayhinay, nahibalik na ang pagpadagan sa pus-anan sa lambay didto sa Multi-Species Hatchery (MSH) sa Barangay Sinandigan, Ubay, matud pa sa Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR).
Aron mas padaghanon pa ang lambay sa Danahon Reef, nagtukod ang goberno ug pus-anan sa itlog sa lambay didto sa MSH sa Ubay, aron katutokan na usab ang dili kayo sustenable nga pagpanglambay nga mahimong hinungdan sa pagkapuo niini.
Ang bidhan nga lambay, (portunus pelagicus) kasagaran maoy iliwon sa mga mokaon niini kay kun bidhan, maayo ang iyang unod.
Apan sa usa ka bidhan nga lambay nga may kapasidad nga mopusa sa 60 mil ngadto sa 80 mil ka piso, wala gyuy mapusa niini kon kuhaon ang bidhan ug himoong sud-an.
Usa ka pamaagi nga nahunahunaan sa kagamhanan katambayayong sa mga komprador sa lambay, mao ang pagpalit sa masapyaw nga lambay’ng bidhan aron mahatud ngadto sa MSH sa Ubay aron maatiman hangtud mamusa sa iyang itlog.
Nagpabaylo usab ang BFAR sa mga panggaw (crab pots) hulip sa pokot panglambay, kay sa pokot, daghang mga dili pa hingkod nga lambay ang maamong ug dili mohalin ug maayong presyo.
Apan, niadtong pagbagyo nga Odette niadtong Disyembre 2021, nadaut ang halos tanan nga paitlogan sa MSH sa Ubay, lakip na niini ang paitlogan sa lambay.
Sa nagpadayon nga pagnihit sa isda ug mga pagkaon nga gikan sa dagat, bisan sa dyutay nga pundo nga nadawat sa pagpahiuli sa ilang mga pasilidad nga naguba sa bagyo, gihatagan ug prayoridad sa BFAR ang pagpahibalik sa ilang mag serbisyo sa pagpanghatag ug binhi o piso sa mga gipaitlog didto, sumbong ni Bohol Provincial Fishery Officer Candido Samijon.
Gitaho sa BFAR nga ang MSH, pinaagi sa pagpanguna ni Dr. Florencio Aparri ug sa iyang technical supervisor nga si Antonio Pillotes, nakahatag na sila ug 60 mil ka piso sa lambay ngadto sa Tres Reyes Island sa Ubay sa miaging buwan.
Inig pamusa sa us aka lambay nga bidhan, ang itlog nanginahanglan ug tubig parat aron mabuhi ug makalono aron modagko.
Gikan sa pagkaitlog, molono pa kini ug mga ka walo, sa dili pa magdagway na ug gagmay nga banagan wala pay pulgada ka dako. Kini nga panahon nga ang mga piso (instars), kinaham kaayo sa mga isda, ug ang mga makalampos niining ang-ang, mahimo na nga gagmay nga lambay hangtud nga molono pa ug kapin sa ka 20, sa dili pa kini mohingkod ug makapamihod.
Kon kwentahon, ang usa ka gatus ka lambay nga hingkod, mahimong igo na nga makahatag ug binilyon ka piso aron maapong sa Danajon, apan, pipila lang usab niini ang mohingkod, kay masarap sa kapid-an ka pokot ug mga bunsod nga nagkatag sa nahisgutang kadagatan.
Matud sa BFAR, dili ra makaabut sa 30% sa mga piso sa lambay ang makaabut sa paghingkod.
Tungod niini, gisabutan nga kon may lambay nga bidhan nga makuha didtong dapita, paliton kini aron mapaitlog, samtang kadtong migamit pa sa pokot nga gagmayg mata aron manglambay, dakpon o pulihan ang pokot ug mga panggaw (crab pots).
Nagbuhi usab ang MSH ug 3,800 ka mga piso sa lambay sa kabaybayonan sa Ubay, sa paglaum nga makatabang sa pagpahiuli sa populasyon sa lambay didtong dapita.