BISAYA NEWS 

BLCI nagpahibalo sa sumbanan sa pag apply sa koneksyon sa kuryente?

Sinulat ni Sheryl B. Paga

Kung mo-apply ka ug koneksyon sa kuryente sa Bohol Light Company Inc. (BLCI), adunay kitay proseso nga atong kinahanglan pagasundon.

Kung nagplano ka nga mobalhin ngadto sa bag-ong gihimo ninyo nga balay o opisina, o kung ikaw nagtukod ug building alang sa gamay o dagko man nga negosyo dinhi sa siyudad sa Tagbilaran, kinahanglan ka nga mo-apply gayud ug koneksyon sa kuryente sa Bohol Light.

Sulod sa milabayng 23 na ka tuig, ang Bohol Light naghatag ug elektrisidad sa mga kabalayan, opisinahan ug mga establisemyento inubanan sa serbisyo nga mas bintaha ug mas kasaligan kaysa milabay nga mga katuigan kaniadto.

Lakip sa atong pasalig sa paghatag ug mas maayo ug episyente nga serbisyo ngadto sa atong mga konsumidor, ang namunuan sa Bohol Light naghatag ug mas sayon nga mga pamaagi sa pag-proseso sa mga aplikasyon niadtong gusto magpa-konek ug kuryente.

Mao kini ang detalye sa mga proseso:

Step 1: Pagkuha ug Pag-submit sa mga Requirements:

1. Aron masugdan ang pagproseso sa aplikasyon, ang aplikante kinahanglan mokuha ug Certificate of Connection gikan sa Office of the Building Official (OBO) diha sa Tagbilaran City Hall. 
2. Magkuha ug Standard Electrical Plan nga pinirmahan ug selyado sa usa ka professional Electrical Engineer (PEE). 
3. Magkuha ug kopya sa Approved Vicinity Map gikan sa City Assessor’s Office nga nagpakita sa road right of way (RROW).
4. Affidavit sa tag-iya sa yuta ug pagtugot kung ang atong service wire mo attached sa privately own poste.
5. Kopya sa approved subdivision plan nga nagpakita sa mga boundary sa yuta isip reference sa location sa metro kung kini anaa sa us aka subdivision area.
6. Kopya sa cedula sa building owner ug SPA sa owner’s representative.
7. Kopya sa valid ID sa building owner.
8. Building Permit
9. Land Title (photocopy to be match with the original)
10. Tax Identification Number (TIN)

Kung makumpleto ang mga gilista nga mga dokumento sa itaas, isumiter kini ngadto sa opisina sa Bohol Light nga nahimutang diha sa R. enerio St., Poblacion III, Tagbilaran City across land Transportation Office (LTO).  

Step 2: INSPECTION 

Kung gidawat na sa Bohol Light ang atoang applikasyon, sulod sa 24-oras gikan sa pagsumiter sa kumpletong requirements ug documento. Ang inspector mohimo sa mosunod:

1. On-site inspection vs. Electrical Plan
2. Pagpahibalo sa customer sa gikinahanglang materyales ug mga specifications niini
3. Pag-determinar/pag-check sa:

• Location sa meter kung asa kini ibutang
• Tapping point sa secondary line
• Lot owner and pole owner consent
• Route of service drop

4. Pag-compute sa 1-month Bill Deposit base sa Schedule of Loads na nakita sa gisumite nga Electrical Plan or actual load outlets (CO & LO), kung asay mas taas.

Kung ang Service Drop ug Pole & Metering Accessories installation ma-approved, ang sunod nga lakang mao ang mosunod:

Step 3: SIGNING OF CONTRACT ug Payment of Bill Deposit ug Connection Charges.

Step 4: Meter Installation from payment.

• 24 hours for Residential
• Within 30 days for Non-Residential customers

Step 5: Submit Meter Installation Report and Udpate Database.

6. FINISH

Samtang kung ang sitwasyon sa usa ka aplikante pakyas sa pag-sumiter sa kumpletong mga requirements nga gilista sa Step 1, ang mga dokumento ibalik ngadto sa applicants kinsa kinahanglan nga mohimo sa koreksyon sa installation ug pagsubay sa recommendation sa Inspector. Human lamang sa pag-comply sa tanang requirements nga ang applicant maka-padayon sa Steps 2 hantod mahuman ang kinatibuk-ang proseso.

Alang sa dugang klaripikasyon, ang mga konsumidor mahimong motawag sa BLCI office pinaagi niining mga hotline numbers:  

(038) 412-3503/ 501-7762 Local 101 – For Application Services; 09318524311 Local 103 – For Power Interruptions; 09223072161Local 107 – For Billing Matters; 09318524312 Local 200 – For the General Information; 09318524310. 

Mahimo usab magpadala ug mensahe sa official Messenger account sa Bohol Light Company, Inc. 

2024 Planning gihimo sa Bohol Water  

Ang Management Team sa Bohol Water nga gipanguluhan ni General Manager Marnellie Bautista (naglingkkod sa silya sa pinakatuo nga la mesa) atol sa Strategic Planning Session nga gihimo sa maong kumpanya niadtong Huebes ug Biernes (Jan. 25 & 26, 2024) 

Sa pag siguro nga ang kompanya mahimutang sa husto nga direksyon sa tibuok tuig, ilabi na mahitungod sa mga programa niini, ang management team sa Bohol Water, pinangulohan ni General Manager Marnellie Bautista, naghimo ug kalihokan aron sa pagplano sa mga programa sa tanang section ug department sa maong kompanya sa tibuok tuig 2024. Ang maong “Planning Session” gihimo niadtong January 25-26, 2024 didto sa training hall sa opisina sa Bohol Water, Barangay Dampas niining syudad. 

Ang katoyuan niini mao ang pag determinar kon unsa ang mga kalihokan diin gitumong pagsiguro nga mahatagn ug katumanan ang mga programa nga gi approbahan sa junta deriktiba o board of directors sa Bohol Water alang sa tuig 2024. Gihimo usab kini aron pagkuha ug “commitment” o pagsanong sa mga empleyado sa nahilatid nga mga targeted program ilabi na sa pagdumala o operasyon sa tibuok tuig.

Ang matag section ug department, pinaagi sa mga supervisors niini, mi presentar sa ilang mga programa nga nagalakip sa “well defined plans” o detalyado nga plano sa maong section diin naka “align” o nahitukma kini sa pagkab-ot sa sa mga “key performance indicator (KPI)” o mga sukdanan sa matag kalihokan sa pagkab-ot sa gilauman nga resulta. Gihimoan usab ug action plans ilabi na ang mga programa nga adunay mga kakulian nga dili controlado sa Bohol Water aron mahatagan kini ug katumanan.

Ang resulta o “output” niining maong kalihokan e presentar sa maong grupo atol sa pagaminoon nga flag ceremony sa tanang empleyado sa Bohol Water sa adlawng lunes, February 5 niining tuiga. Gitumong kini aron pagpahibalo sa tanang empleyado isip maoy giya sa pag implementar sa mga nahilatid nga proyekto o programa sa tibuok tuig 2024. Gilauman nga pinaagi niining maong kalihokan, mahan-ay ang tanang programa sa maong kompanya nga walay laing tumong kondili ang pagpalambo sa serbisyo sa panubig sa mga dapit nga gi-alagaran niini. 

Magpa-like, view, share sa FB

posts mahimong usa ka scam

Sinulat ni Rey Anthony Chiu

Nakasuway na bam o ug subay anang post sa facebook nga aghaton moo g trabaho nga mag-like, share ug o mag comment ra, unya makadawat na mog sweldo? Bantay kay basin task scam kana. 

Kini maoy gipatin-aw ni Police Lieutenant Aileen Marie Remedio, Teamleader sa Bohol Cyber Crime Response Team (BCCRT) sa Philippine National Police (PNP), sa ilang bag-o nga programa nga Strategic Information Broadcasting on the Internet and other Access (SIBIA) nga makita nga live sa PIA Bohol Facebook ug you tube channels matag Martes sa buntag.

Si Lt. Remedio maoy guest sa programa nga gidumala sa PNP Bohol pinaagi ni PLCol. Norman Nuez ug PCol Aldrin Palaca sa Police Community Affairs and Development Unit sa Campo Dagohoy. 

Sa init nga mga hisgutanan sa pagpahibaw sa katawhan kalabut sa mga scams nga namiktima sa mga Bol-anon, gitumbok ni Lt. Remedio nga sa hanyag sa trabaho, o task scam.  

ANg Task Scam mangigo ngadto sa mga inosente nga nangita intawon ug dugang kita, saysay ni Lt. Remedio. 

Dinhi, sugoon ka sa pagkompleto sa mga buluhaton sama sa pag-tan-aw sa mga video, pag share sa content, pag comment ug pag like sa posts, ug makadawat ka na ug commission. 

Sayon nga trabaho, mao nga daghan, ilabi na kadtong perming naghumol sa computer ang mahaylo, matud pa sa mga tinugyanan. 

Magsugod dayon ang ilad inig panahon na sa ting-kobra sa gisaad nga sweldo o komisyon sa gipatrabaho, matud sa opisyal sa PNP cybercrimes unit. 

Kasaganan niini, mangayo na dayon nga ang personal nga GCash account sa gipatrabaho, i-link sa website o sa GCash sa nangrecruit, kay niini, dali na nila nga ma-akses ang personal nga pundo sa gipatrabaho, pasabut sa opisyal. 

Gani, aron paganahan kintahay ang biktimahon, sudlan usab nila ug gamay nga kwarta ang GCash sa mingtrabaho, aron magkugi, apan sa kadugayan, matingala na lang ang naghupot sa account kay nalimas na ug wala nay sulod ang tigum sa GCash, paambit ni Remedio, kinsa mao usab ang hepe sa usa sa mga estasyonan sa kapolisan sa Bohol. 

Human sa una nga hatagay sa commission o share sa sweldohan, usahay usab mo-engganyo   pa ug magbutang ug pamuhunan aron mas modaku ang kita-on, dugang ni Lt Remedio kinsa usa ka digital forensic expert. 

Ang BCCRT maoy tinugyanan sa kapolisan nga natahasan sa pag-imbestigar ug palutos niadtong mga mangingilad nga nanghukhok sa katawhan sa ilang mga kinitaan, pinaagi sa internet. 

Gipasabut usab ni Remedio nga ang nahisgutan nga task scam, usa lamang sa lima ka mga matang sa scam mga nagdaghan sa internet ug sa mga social media sites nga nanaghap makabiktima sa  mga ilaronon usab. 

Aduna pa usay buy and sell scam, lottery scam, in need of money scam ug Love o Romance scam. 

Sa mga biktima niini nga mga matang sa scam, mahimong moreklamo sa mga estasyonan sa kapolisan, o mismo sa BCCRT nga naa sa Kampo Dagohoy, aghat ni Lt. Remedio. 

DIGITAL FORENSICS EXPERT. Yano lang ug dagway’g inosente apan kaya ni PLt Aileen Marie Remedio ang pagsubay sa digital footprints sa bisan pa kon gidelete nga messages sa PC o laptop, aron malutos ang mga mangingilad nga namiktima sa mga inosenteng biktima sa mga cybercrimes. (Hulagway gikan sa PIA-Bohol)

Artipisyal nga pagpa-uwan

Gisugdan nag tuki sa tigum

Sinulat ni Rey Anthony Chiu

Gisugdan na ug tuki sa mga tinugyanan ang teknikal nga mga panginahanglan ug gitimbang-timbang na ang paghimo na ug cloud seeding sa nagka-menos nga uwan. 

Kini dala sa pagtigum na sa mga representante sa Bureau of Soils and Water Management (BSWM), sa Department of Agriculture’s Provincial Agriculture Technology Coordinating Office (DA-PATCO) kauban sa National Irrigation Authority didto sa NIA Regional Office niadtong Enero 23, aron sugdan na ang pagpangandam kon ugaling himoon na sa dili madugay ang paghimo ug artipisyal nga uwan. 

Kahinumduman nga ang BSWM mingpundo ug idugang sa P2.5 milyones nga gipahat ni Gobernador Erico Aristotle Aumentado alang sa abag sa mga mag-uuma nga mahimong maapektohan sa gikahadlokan nga huwaw dala sa El Nino.  

Ang pundo, magamit alang sa cloud seeding operations aron makahimo sa pagpa-uwan ug makatilaw ug tubig ang mga tanum sa kabukiran nga mao usab ang gisaligan sa Bohol sa pagkaon.  

Ang cloud seeding usa  ka lakang sa pag-induce sa uwan pinaagi sa artipisyal nga pag-usab sa panahon sama sa pagkati sa kadaghanon o matang sa uwan pinaagi sa pagsabud ug kemikal nga maong dangpon sa tubig nga anaa sa kahanginan aron mahimong panganod. 

Kini himoon pinaagi sa pagsabud ug mga substance sa kahanginan nga makapasugod ug tigum sa mga inalisngaw sa yuta ug kalikopan aron makahimo ug panganod, sa panghinaut nga magdaghan kini ug makabundak pinaagi sa pag-uwan. 

Gitagna sa Philippine Atmospheric Geophysical ug Astronomical Services Administration PAG-ASA sa Department of Science and Technology nga masinati sa Bohol ug sa silingang mga lalawigan sa Central Visayas ang paghuwaw nga mas mograbe pa sa Abril ug Mayo niining tuiga. 

Sa pagpangandam alang niini, nagpundo ang Bohol sa gikataho nga nag-andam ug P74.6 M nga pundo aron panemoson ang epekto sa El Nino, ug abagan ang mga mag-uuma nga maapektohan sa kunhod nga kita dala sa huwaw. 

Samtang andam na ang pundo alang  sa Cloud Seeding nga miabut na sa P7.5 M ang natagana human misanong ang BSWM sa P5M nga dugang sa  pundo sa Bohol, matud ni Ramil Rodela sa Office of the Provincial Agriculture nga nagpaabut na lamang sa tukmang higayon aron kini sugdan. 

Niadtong panahona diha nga gisulti kini ni Rodela, nasinati pa sa Bohol ang panagsang uwan-uwan. 

Didto sa tigom sila Cecile A. Opada sa DA-PATCO, Engr Orencio Apale ang NIA Engineering and Operations Division Manager, NIA Acting Operations Section Chief, Engr. Ma. Donessa Autida ug ang taga BSWM, segun sa taho ni Zarline Sambas, information Officer sa NIA7 nga ania dinhi sa Bohol. 

Niini, gipasalig usab sa NIA ang padayun nga suporta ug koordinasyon, ilabi na kay ang labing apektado sa El Nino ug sa huwaw mao ang mga maghuhumay nga gipasaligan sa NIA nga hatagan unta sa patubig. 

Apan, mapakyas ang NIA niini nga saad kon walay uwan sanglit ang mga dams nga maghatag sa tubig, nagsalig man usab sa sawod sa tubig uwan. 

Human sa tigum, gisubay sa bahan ang Malinao Irrigation System, ang labing dako nga IS sa Bohol nga mahimong magkaproblema kon magsugod na ug kakuwang sa tubig irigasyon. 

Ang inawas usa sa Malinao dam sa Pilar, maoy gisaligan sa tubig sa uban pang dams nga naghatag ug dugang patubig sa mga humayan sa Bohol, segun pa sa NIA 7. (PIABohol)

GITUN-AN ANG PANGANOD. Tungod kay ang cloud seeding dili manghimpos kon walay panganod nga pwede nga katihon aron makabundak isip uwan, gitun-an na sa mga tinugyanan ang nahulma nga mga panganod ibabaw sa Malinao Irrigation System sa Pilar aron mahukman kon kanus-a gyud sugdan ang pagpakati sa uwan, atul sa tigum didto sa NIA Enero 23. (Hulagway gika sa PIA-Bohol/NIA-7)

Bohol SAAD nga mga mag-uuma nikita 

na karon gikan sa communal garden

Sinulat ni Elvira Bongosia

Sa paggamit sa walay pulos nga yuta ngadto sa mga communal garden nga adunay mga input nga gihatag sa Department of Agriculture-Special Area for Agricultural Development (DA-SAAD) sa Central Visayas, ang 25 ka mga mag-uuma nga miyembro sa Nagkahiusang Mag-uuma sa Basacdacu sa Barangay Basacdacu, lungsod sa Alburquerque nag-ani na karon sa mga bunga sa ilang mga tanom diin nikita sila ug gross income nga P4,665 gikan sa unang ani.

Tulo ka buwan ang milabay gikan niadtong Oktubre 2023, ang asosasyon nakadawat sa SAAD 2023 Integrated Cattle Fattening and High-Value Crop Production nga proyekto nga nagkantidad ug P3,070,992.50 diin ilang gigamit ang 5,000 square meter nga wala gigamit nga yuta, nga gipanag-iya sa usa sa mga miyembro niini, ngadto sa produktibong communal garden uban sa tabang sa mga kawani sa Municipal Agriculture Office (MAO) Alburquerque sa pagpanguna ni Windyl N. Malaran ug Erie S. Penticase. 

Nananom sila ug mga utanon sama sa ampalaya, string beans, talong, okra ug bell pepper nga gihatag sa SAAD. Gawas niini, nakadawat usab sila ug 10 ka grass cutter, 25 ka sako sa complete fertilizer, 10 ka sako nga muriate sa potash, 50 ka water sprinklers, 25 ka pick mattocks, ug 25 ka plastic drums isip suporta sa communal gardens.

Sa wala pa giila nga mga benepisyaryo sa SAAD, kini nga mga miyembro sa mag-uuma naa sa indibidwal nga pagpananom sa utanon alang sa kaugalingon nilang konsumo. 

Karong buwan sa Enero 2024, alang sa ilang unang ani sa ampalaya ug string beans, mokita sila ug P4,665.00 gikan sa pagbaligya sa tabo o market day sa lungsod. 

Ang tanan nga kinitaan gikan sa mga gitanom, maadto sa tigom sa asosasyon nga gipasiugdahan ug gipangunahan sa ilang presidente nga si Chona Maria L. Ras uban ang panag-uyon sa mga miyembro.

Aron matukod ang maayong pagdumala ug organisado nga mga kalihokan sa pagpanguma, ang mga miyembro sa FA kinahanglang moapil sa pag-andam sa yuta, pagtikad ug pagpadaghan sa binhi. Alang sa sistematikong pagdumala sa umahan, gibahinbahin ang mga miyembro sa mga grupo diin ang matag (grupo) kinahanglan nga mobuhat sa mga bulohaton sama sa paglimpyo sa umahan, pagbisbis sa mga luna sa tanaman, ug pag-ani sa mga utanon, kaduha sa usa ka semana.

“Nagpasalamat ko ug dako sa programa sa SAAD farmers nga kami ang napili sa ilang gitabangan kay dako kaayo ang tabang nga ilang nahatag kanamo. Sa ginagmay nga pangsuporta sama sa mga gulay, kami dili na mamalit ug mga utanon sa merkado ug makaincome pa mi,” pahayag ni Mrs. Ras.

Plano sa asosasyon nga gamiton ang ilang inisyal nga kinitaan sa pagpalapad sa ilang produksiyon sa panginabuhian pinaagi sa pagtanom ug uban pang klase sa mga pananom aron sila makatukod ug community-based enterprise alang sa SAAD Program Phase 2. 

Ang SAAD Program usa ka lokal nga gipundohan nga proyekto ubos sa DA nga nagtutok sa pinaka-marginalized nga sektor sa agrikultura ug pangisda sa nasud. Tuyo niini nga maminusan ang kapobrehon pinaagi sa pagpataas sa produksiyon sa pagkaon ug produktibidad sa mga target nga lugar pinaagi sa paghatag ug tukma nga teknolohiya, financing, marketing ug uban pang serbisyong suporta aron mahimong produktibo ug mokita ang mga mag-uuma ug mangingisda.

Karong buwan sa Enero 2024, tulo ka buwan ang milabay gikan niadtong Oktubre, mokita ang mga mag-uumang miyembro sa Nagkahiusang Mag-uuma sa Basacdacu sa Barangay Basacdacu, lungsod sa Alburquerque ug P4,665.00 alang sa ilang unang ani sa ampalaya ug string beans gikan sa pagbaligya sa tabo o market day sa lungsod. (Hulagway gika sa DA-VII) 

PBBM gilugwayan ang PUV consolidation hangtod Abril 30

Sinulat ni Elvira Bongosia

Gilugwayan ni Presidente Ferdinand R. Marcos Jr. ang deadline sa konsolidasyon sa mga public utility vehicles hangtod sa Abril 30, gipahibalo sa Malacañang kaniadtong Miyerkules. 

Si Presidential Communications Office (PCO) Kalihim Cheloy Garafil niingon nga gipalugway ni Marcos ang deadline sa rekomendasyon ni Transport Kalihim Jaime Bautista.

“President Ferdinand Marcos Jr. has approved Transport Secretary Jaime J. Bautista’s recommendation, granting an additional three months until April 30, 2024 for the consolidation of public utility vehicles (Giaprobahan ni Presidente Ferdinand Marcos Jr. ang rekomendasyon ni Transport Secretary Jaime J. Bautista, nga naghatag ug dugang tulo ka bulan hangtod Abril 30, 2024 alang sa pagkonsolida sa mga public utility vehicles),” matud pa ni Garafil sa usa ka pahayag.

Gidugang ni Garafil nga ang extension mao ang paghatag ug higayon sa mga nagpahayag ug intensyon nga magkonsolida apan wala makahimo sa miaging cut-off.

Sa miaging buwan, gisalikway ni Marcos ang mga panawagan nga lugwayan ang petsa sa Disyembre 31 alang sa konsolidasyon sa PUV operators ug drivers. 

Ang Land Transportation Franchising and Regulatory Board nitaho nga 145,721 ka units o 76 porsiyento sa PUVs ug utility vehicle (UV) express ang nahiusa. 

Ang mga PUV nga napakyas sa pagkonsolida ubos sa mga kooperatiba niadtong Disyembre 31, 2023 ug kadtong mga rota nga walay kooperatiba mahimong maka-operate hangtod sa Enero 31 

Ang unconsolidated nga mga jeepney sa mga rota nga adunay labing menos 60 porsiyento sa mga units nga nahugpong dili na maka-renew sa ilang mga temporaryo nga awtoridad sa pag-operate. 

Ubos sa PUV Modernization Program sa gobyerno, ang mga operator ug mga drayber i-organize ngadto sa mga kooperatiba o mga korporasyon aron maseguro ang episyente sa mga operasyon niini uban sa upgraded fleet sa low-carbon emission, luwas ug episyente nga mga PUV units.