PAGTUKIB
Ni: Jes B. Tirol
Daghangkahoy 18, 2024
Mga Hubadpulong Sa Mga Ininglis Nga
River ug Scale
Pasiuna
Managláhì ang kinaiya sa pinulongan nga Ininglis ug Sugboanon Binisayâ. Sa Ininglis nga
pinulongan ang kahulogan sa gisulti anhà pangitáa sa mga pulong nga gigamit sa kapahayag
(sentence).
Sa Binisayâ, ang kahulogan sa gisulti anhà pangitáa sa tuyò o buot ipasabot sa nagsulti.
Mao nga sa Ininglis kinahanglan makahibalo ka daan unsa o hain ang “pungan (noun)“, “punglihok
(verb)“, “pungway (adjective)” ug uban pang mga undanon nga pulong (substantive words).
Ang Binisayâ, aduna usab ing mga undanon nga mga pulong. Ang nakalahi mao nga unya
ra ka makahibalo sa pinig sa pulong inig gamit na. Ang pulong “bató (stone)”, matod pa sa Ininglis
usa kini ka pungan (noun). Sa Binisayâ ang pulong “bato” usa lamang ka sumbanan nga pulong
(base word). Unya ra ka mahibalo sa pinig inig gamit na sa maong pulong.
Ang mga langgikit (affixes) nga idikit sa sumbanang pulong makapahibalo kanimo sa
matang sa undanon nga pulong. Kun atong gamiton ang taponggikit (suffix) nga “..on” mahimo na
ang pulong nga “batoón” ug usa kini ka pungway (adjective). Apan kun atò kining litokon nga
“batoon” mahimo na kining punglihok (verb).
Busa atong tukibon karon ang duruha ka pulong Ininglis nga River ug Scale. Magamit kini
sa Ininglis nga magkalainlain ang kahulogan. Matag usa ka gamit sa Ininglis, ang Binisayâ adunay
tugbang nga pulong.
River
1. river¹ (calm and without current) – lúnoy
2. river² (deep portion of the river) – lísbok, lúbok
3. river³ (dividing or braiding of river) – búlhay
4. river⁴ (general term) – sapâ
5. river⁵ (impassable due to strong current) – balikwátdo
6. river⁶ (no more fish for being over-fished) – bulbóg
7. river⁷ (rapids of river) – dás-ay. Syn. daganasán
8. river⁸ (seawater can enter) – subâ
9. river⁹ (shallow portion of river) – habábaw
10. river ¹⁰ (small river; creek) – balikhág
11. river¹¹ (stream; small river) – taganás. Syn. balikhág
12. river¹² (tributary to a big river) – wáhig
13. river¹³ (whole length of river) – búngyod
14. river¹⁴ (with plenty of sand that impedes navigation) – dampil
15. river¹⁵ (without branches; straight) – bungayon
16. riverbank – bigki, bíkì, támpì, tampì sa sapâ, tángpì. Syn. piliw
17. riverbed (land under a river)-dal-ás, salogán
18. river bend (curvature of river; bight) – pamádson
19. river branch (arm of river or sea) – sulima
20. river course (river path) – badlás
21. river delta – baliúhag, gibwangán, sabáng. Syn. dalápdaláp
22. river mouth (river outlet) – bukána (Sp.), bâbâ sa sapâ/subâ, sabáng. Syn. gibwáng
23. river narrow (where river is narrow) – bilaóng
24. river side¹ – támpì, tángpì
25. river side² (sandy river side) – pasigan. Syn. dampil
26. river tributary – sagód. Syn. sulíma, búlhay
Ang dapít paingon sa tinumbdan sa sapâ (river) mao ang “ilayá” ug ang dapit padulong sa
bukana sa sapâ mao ang “ilawod”.
Scale
1. scale¹ (as gradation) – gúlot, iskála (Sp), tákdang
2. scale² (climb) – kátkat, saká. Syn. salákay
3. scale³ (climb a pole with hands and legs) – kalambúsog. Syn. kalambibat
4. scale⁴ (correct or exact weighing scale) – ungod
5. scale⁵ (extent; gradation) – tági. Syn. húgnà, kadák-on, tákdang
6. scale⁶ (for measuring) – sukdanán, tákdang
7. scale⁷ (lever-type weighing scale) – payápayá, taláyo
8. scale⁸ (needle of scale indicating value) – lagotán
9. scale⁸ (of fish, etc.) – hímbis, híngbis
10. scale¹⁰ (ratio of the dimensions in a drawing to the actual dimensions) – páhat
11. scale¹¹ (remove the scales of fishes) – himbísan, hingbísan, hilánghiláng, búya
12. scale¹² (scab; crust) – bingá. Syn. kugán
13. scale¹³ (wage-scale; tariff) – taripa (Sp.)
14. scale¹⁴ (weighing instrument) – timbangán
15. scale¹⁵ (wrong or bad weighing scale) – kanahán