BLCI, TESDA milagda ug Ceremonial MOA
Sinulat ni Sheryl B. Paga
Ang ceremonial signing sa Memorandum of Agreement (MOA) nga gipahigayon kaniadtong Agosto 27, 2024, tali sa Technical Education and Skills Development Authority (TESDA) ug sa Provincial Training Center-Pilar kauban ang mga nag-unang establisemento nga kanunay nagsuporta sa mga programa sa TESDA sama sa Bohol Light Company Inc., Sedibus Industrial and Facilities Management Corporation, D’ Wonders of the World and Botanical Garden Inc., ug Solarworks Enterprises, usa ka mahinungdanon nga kalihukan atol sa PGBh-TESDA Local & Overseas Job Fair 2024 sa Bohol Cultural
Kini nga kasabutan naghatag ug mas daghang oportunidad alang sa mga Bol-anon, labi na sa mga nangita ug trabaho, sa lokal ug internasyonal nga dapit. Pinaagi niini nga MOA, ang Provincial Training Center-Pilar ug ang mga kaabag nga kompanya nagpakita sa ilang determinasyon sa pagpalambo sa kalidad nga edukasyon ug training, nga mao ang yawe sa pagpalig-on sa mga kahanas nga gikinahanglan aron makasulod sa kompetitibong kalibutan sa trabaho.
Ang hiniusang paningkamot sa skills development ug job readiness naghatag ug direkta nga kontribusyon sa socio-economic development sa lalawigan sa Bohol.
Kini nga partnership maghatag ug kalig-on sa TESDA isip usa ka tinubdan sa mga kalamposan sa pagpanarbaho ug dako nga kontribusyon sa atong komunidad.
Kini nga panagtambayayong dili lamang naghatag ug oportunidad alang sa mga estudyante ug trainees gikan sa TESDA, apan bukas kini sa tanan alang sa dugang pagpaambit sa kahibalo, teknolohiya, ug mga kahanas.
Ang tanan nga naapil sa MOA magtinabangay aron suportahan ang mga pangandoy sa matag indibidwal ug maghatag ug dugang kahigayunan ug kalamboan.
Ang pagpirma sa MOA usa ka tin-aw nga pagpakita sa dedikasyon sa TESDA, Provincial Training Center-Pilar, ug mga kaabag nga kompanya sa paghatag ug dugang kahigayunan sa edukasyon ug pagpalambo sa kahanas alang sa tanan.
Kini nagpakita sa ilang pagsalig nga pinaagi sa maayong edukasyon ug training, ang mga Bol-anon mahimong andam ug competitive sa nagkadaiyang trabahoan sa lokal ug sa gawas sa nasud.
KALIHOKAN SA KOMUNIDAD GIHIMO SA IKA-24 NGA ANIBERSARYO SA BWUI
Sinulat ni Victor L. Tambis
Atol sa kasaulogan sa ika 24 nga anibersaryo sa Bohol Water, gihimo sa maong Kompanya ang pagpang-apod-apod sa mga pahalipay ngadto sa unang 200 ka mga konsumidor nga mibayad sa tubig sa maong buhatan ug ang laing kalihokan nga mao ang pagpananom ug lawngon sa kahoy sa duha ka managlahi nga dapit.
Ang maong kalihokan gihimo niadtong Agosto 28, 2024 diin mao kini ang mismong adlaw sa anibersaryo sa Bohol Water.
Ang mga pahalipay nga giapod-apod ngadto sa mga konsumidor nianang buntag sa maong adlaw nagalakip sa 5kg pack of rice, bag, payong ug uban pa, samtang pagka pales gihimo ang tree planting sa duha ka managlahi nga dapit.
Ang pagpananom sa kahoy o “tree planting” gihimo sa mga empleyado sa Barangay Fatima, Cortes ug sa Barangay Catarman, Dauis diin mokabat sa 424 ka mga lawngon sa “fruit bearing trees” ang gipananom sa maong mga dapit.
Ang tree planting usa sa mga kalihokan sa Bohol Water nga ang tumong mao ang paghatag ug ka mahinungdanon sa kalikopan ug pagpreserbar sa water shed areas nga sarang maoy tinubdan sa tubig gikan sa kinaiyahan.
Malaomon ang Bohol Water nga sa paglanat sa panahon magmalungtaron ang maong programa sa tinguha nga daghan pa nga dapit ang matamnan ug kahoy aron sa pagpreserbar sa kinaiyahan.
Krimen taas ug 7.6%, apan ‘dili kabalak-an’
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Usa ka gatus ug kawhaa’g duha ka kaso ang diperensya sa mga kaso nga natala sa mga blotters sa kapulisan sa Bohol sa Abril 1 ngadto sa Hunyo 30, 2024, kon itandi sa 2023.
Kini maoy hinungdan sa 7.60 porsyento nga pagdaghan sa mga kaso gikan sa Abril ngadto sa Hunyo, 2024.
Kini maoy unod sa taho ni Police Senior Superintendent Lorenzo A. Batuan, didto sa labing bag-o nga hiniusang tigum sa Provincial Peace and Order Council (PPOC) ug Provincial Anti Drug Abuse Council (PADAC) didto sa Capitol Ceremonial Hall.
Sa presentation nga gihimo sa hepe sa tanang kapulisan sa Bohol, gipadayag ni Col. Batuan nga mingkubos na unta ang mga krimen nga may kalambigitan sa kahapasay ug kalinaw, apan minghaguros pataas ang mga krimen nga may kalambigitan sa pagka-luwas sa publiko.
Niadtong Abril 1 ngadto sa Hunyo 2023, ang kinatibuk-an nga krimen nga naglangkob sa mga salaud sa kahapsay ug kalinaw mingkatay ngadto sa 797.
Sa susamang panahon sa 2024, gitaho ni Col Batuan nga kini mingda-us-os ngadto na sa 711.
Apan, sa mga krimen nga may kalambigitan sa public safety, sa susamang lanat sa panahon sa duha ka buwan, gikan sa 808 ka mga salaud sa 2023, mingsutoy kini ngadto sa 1016 ka kaso.
Dala niini, ang kinatibuk-ang 122 ka kaso nga nalista sa mga police blotters lukop sa Bohol, nakapasaka ngadto na sa 7.60 porsyento sa mga kaso nga nalista sa Bohol.
Hinuon, gihupay ni Col Batuan ang nagsugod na unta ug kahingawa nga mga sakop sa PPOC ug PADAC dala sa kalambu-an.
Matud sa hepe sa Kampo Dagohoy, walay angay nga kabalak-an sa pagdaghan sa mga natala nga krimen, tungod kay kini dala sa mga aksidente sa kadalanan.
Ang mga aksidente sa kadalanan, kasagaran dala sa mga pagdaghan sa mga motorista nga walay disiplina ug dili dal inga sitahon sa mga kapolisan.
Ang Land Transportation Office maoy manguna sa tahas sa pagpatuman sa mga balaod sa traffic, ug ang mga kapolisan, hangtud nga sila may opisyal nga tahas nga i-tuga sa LTO aron makapanakop.
Ang bugtong nato nga mahimo, mao ang pagpahinumdom sa mga motorista sap ag-amping sa pagmaneho sa mga sakyanan, asoy ni Col. Batuan.
Gawas sa nagkadaghan nga mga driver nga walay lisensya ug mga sakyanan nga dili rehistrado, ug mao pay mga agresibo nga mga drivers.
Dugangan pa kini sa mga nagmaneho nga hubog o naka-inum, butang nga lisud ikapahimutang sa control sa kapulisan.
DI KABALAK-AN. Angay mahadlok kon ang pagtaas sa kaso sa mga krimen, dala sa kalapasan sa mga balaod ilabi na niadtong nahasubay sa pwede silotan sa Revised Penal Code, apan kay mga krimen sa public safety ang nagtugpo sa mga salaud nga mosapong, kini dala sa nagkadaghan nga mga iresponsable nga drivers, pasabut ni Col. Batuan. (Hulagway gika sa PIA-Bohol)
Mga Bol-anon nanghari sa 21K sa BIM Panglao
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Wala magpa-iwit ng mga Bol-anon nga runners diha nga ilang gihari-an ang half marathon sa bag-o lamang gitapos nga Bohol International Marathon (BIM) didto sa Be Grand ug libot sa mga dagkong karsada sa Panglao, niadtong Dominggo, Agosto 25.
Lumba nga gitanyag isip tampo sa Tigi nga mga kalihukan sa Sandugo 2024 Festival, kung giharian man sa mga propesyonal nga atleta ang iyang 42 kilometer marathon distance, wala ipasayon-sayon sa mga taga Bohol ang korona sa lalaki ug babaye nga kategorya sa 21 kilometers.
Si James Palma, kinsa nagsul-ob sa race bib no 2984 mitapos sa 21 kilometros sa 1 oras, 20 minutos ug 55 segundos, isip labing una nga nakahuman sa mga lalaki samtang si April Joy Alampayan sa race bib 2046, mao usab ang mingsignit sa labing unang pwesto sa mga babaye sa 21 kilometers nga dagan, sa oras nga 1:31:12 segundos.
Sila si Palma ug Alampayan, mga ilado na nga mga runners sa local running circuit sa Bohol.
Sa ilang kategorya, may nalista nga usa ka libo, lima ka gatus ug kap-atan ug duha (1,542) ka runners, 1,443 lamang niini ang nanagan samtang 99 ka mga nalista niini, wala maka-patim-aw, wala makahuman sa 21 kilometros o na disqualify.
Hinuon, sa full distance nga 42 kilometros, mingdaug si Florendo Lapiz, usa ka welder nga taga Bukidnon apan anaa na sa Sugbo, samtang si Ave Marie Abos usab ang mingdaug alang sa kategorya sa mga babae.
Gikuha lamang ni Lapiz ang 42 kilometros sa 2 ka oras, 41 minutos ug 31 segundos, samtang si Abos mihuman sa 3 oras, 55 minutos ug 28 segundos.
Top 3 sa 42 kilometers nga mga lalaki sila Lapiz, Maclin Sadia (2:52:30) ug Ian Simbajon (3:09:15)
Sa mga babaye sa 42 kilometers, sunod ni Abos si Mary Rose Catamco (4:02:28) ug si Josephine Rodrigues (4:10:27).
Sa kategorya sa 21 kilometers: gawas sa Bol-anon nga si Palma, ikaduha si Aaron Sabal (1:26:52), ug ikatulo si Cleos Navarro (1:32:58)
Sa mga babaye sa 21 kilometers, sunod ni Alampayan si Kay Raizel Candungan (1:34:42) ug si Joy Beltran (1:35:32)
Sa 10 Kilometers, pakyas man apan nakuha gihaon sa mga Bol-anon nga sila Francis Rey Galo ang ikaduhang lugar sa mga lalaki, ug ni Joan Louella Lim ang ikaduhang lugar sa mga babaye.
Kini samtang unang pwesto ang nakuha ni Jovan Bensig nga taga Sugbo (35:47) alang sa mga lalaki ug si Jeanly Mata nga taga SUgbo gihapon ang unang lugar sa mga babaye.
Ikatulo na sila Frank Cedrin Go (44:16) sa mga lalaki ug si Stephanie Berg nga Bol-anon sa ika tulong lugar alang sa mga babaye sa oras nbga (1:03:13)
Sa 5 kilometers nga mga lalaki: una si Kent Willain Gersan (18:25), Juan Miguel Aguipo (19:39) ug John Christopher Barbas (20:17).
Sa 5 kilometers sa mga babaye: una si Kydie Ashriel Guinto (21:28), ikaduha si Mary Jean Maquiling (33:41) ug ikatulo si Annabelle Lim (33:59).
LINGAW PERO SAKIT. Sa mga runners, sakit man nga daganon ang 42 kilometers, mas sakit pa gyud nga talikdan ang lechon nga giandam sa mga aid stations aron may makaon ang mga runners. Kon mabusog na, mas sakit usab ang pagdagan. Ang pagkaon nga tanyag sa BIM, ilado na sa tibuok rehiyon. (Hulagway gikan sa BeGrand)
Tagbilaran, Panglao nangharos sa DTI Competitiveness Index
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Nadughit sa Tagbilaran City ug Panglao ang gi-ilogan nga Cities and Municipalities Competitiveness Index (CMCI) subay sa gipasiugdahan sa Department of Trade and Industry’s (DTI) nga pagpatuman sa baload sa ease of doing business.
Nakuha sa Tagbilaran City ang ikaduhang pwesto sa Government Efficiency Pillar alang sa mga component cities.
Gawas niana, ang Tagbilaran City mingsulbong sa daghan pang mga kategorya.
Gawas sa ikaduhang pwesto sa Government Efficiency Pillar alang sa mga component cities, nga mismong nagpadayag sa epektibo nga pagpadagayday sa serbisyo ngadto sa komunidad ug sayon nga mga pamaagi sa pagduol sa city hall, ika unom usab ang Tagbilaran sa pagpamundar alang sa Infrastructure Pillar, nga nagpadayag sa kasibut sa kagamhanan sa pagpahamis sa mga kadalanan ug pagpabarug sa ug pagpapiskay sa mga pangpublikong imprastraktura.
Nadughit usab sa syudad sa Tagbilaran ang ika pito nga dapit sa Resiliency Pillar, dala sa City Disaster and Risk Reduction management Office ug sa mga inisyatiba sa ALERT, ug ika walo nga lugar sa Innovation Pillar, nga nakapakita sa katakus sa namunuan sa pagtubag sa mga hagit ug mga hulga, pagpangandam alang sa kunhod nga epekto sa nagkausab nga panahon pinaagi sa pagsagot s amga bag-ong teknolohiya ug mga binag-o nga mga bansay.
Sa kinatibuk-an, ang Tagbilaran City ika 4th sa Most Competitive Component CIty, nga nagpakita sa iyang kapasidad nga manguna sa mga gihangad nga mga sentro sa mga urban development centers sa region.
Sa laing bahin, ang Panglao, nga giila sa iyang puti ug pino nga mga bonbon sa iyang kabaybayonan, nanguna sa Economic Dynamism ug ika duha sa Infrastructure Pillar alang sa 3rd-4th Class Municipalities category.
Kini nga pag-ila sa Panglao, nagpakita sa mga nakab-ot na sa lungsod sa pagpa-abante sa paghipno sa ilang bentaha.
Nagpakita usab kini sa dupot nga paglantaw sa economic dynamism ug pagpalig-on sa pangpublikong imprastraktura.
Sa iyang pagpanguna sa Economic Dynamism Pillar batok sa mga LGUS nga kaparehas niini ug classification, ang nakab-ot sa Panglao daku ug ikatampo sa sector niini sa tourismo pinaagi sa paghatag sa mga local nga industriya sa kahigayunan nga manguna sa pagpa-ugmad sa industriya.
Sa pagkakuha sa lungsod sa ikaduhang pwesto sa Infrastructure Pillar, kini nagpadayag sa panaad sa lungsod sa pagpahanoy sa connectivity u gang pagpa-angkla sa malungtarong nga kauswagan dinhi.
Sa kinatibuk-an, ika napulo ang Panglao sa Most Competitive nga mga lungsod sa 3rd-4th class municipalities category.
Ang paghatag ug kabug-aton sa Panglao sa economic dynamism ug infrastructure nagpahimo niini nga sumbanan usab sa ubang kalungsuran nga angay sundogon.
CHOCOLATE HILLS BILL PASADO NA SA KOMITIBA
Sinulat ni K.D.
Ang Komite sa Natural Resources sa House of Representatives nga gipangulohan ni Kong. Alfredo Marañon mipasar sa House Bill No. 10438 diin ang mga awtor niini mao sila si Kongresista Alexie Tutor, Kongresista Vanvan Aumentado, Kongresista Edgar Chatto, ug Kongresista Pepito Alvarez sa Palawan.
Ang balaodnon nag-ulohan og “An Act Establishing the Coverage of the Chocolate Hills Natural Monument (CHNM), Amending the Composition of the CHNM Protected Area Management Board, Appropriating Funds Therefor, and for Other Purposes Related to RA 11038 or the Expanded National Protected Area Management System (E-NIPAS) as Amended.”
Si Chatto ug Aumentado ang nagsponsor sa maong balaodnon, diin ang komite mipatalinghug sa mga komento gikan sa mga imbitadong resource persons nga gipangulohan sa mga relevant nga National Agencies sama sa DENR.
Lakip sa mga nitambong mao sila si Board Member Jamie Villamor sa Sangguniang Panlalawigan Environment Committee, Assistant Provincial Legal Officer Reginald Namocatcat, ug Tagbilaran Baywatch Spokesperson Atty. Gertrude Biliran.
Gipasabot ni Kong. Chatto nga gikan sa Komite sa Natural Resources, ang aprubadong balaodnon moagi pa sa diskusyon sa Appropriations Committee tungod sa mga probisyon sa pondo, labi na sa paghatag og just compensation sa mga tag-iya sa mga titulado nga yuta nga giisyu sa wala pa mapasa ang E-NIPAS Law niadtong Hunyo 2018 ug nahimong epektibo niadtong Hulyo 2019.
Kung ma-aprobahan na kini sa Appropriations Committee, ipada kini sa plenaryo aron aprobahan sa tanang myembro sa House of Representatives ug i-transmit dayon kini ngadto sa Senado aron ila usab nga aprobahan.
Ang tulo ka mga Kongresista: si Chatto, Aumentado, ug Cong. Alexi Tutor uban ni Cong. Pepito Alvarez sa Palawan nag-file sa balaodnon aron matubag ang mga kabalaka nga may kalabutan sa Chocolate Hills sama sa pagpanalipod ug pagpreserba niini, mga praktikal nga isyu sama sa pagpanag-iya, pagtikad sa yuta ug paggamit niini, ingon man ang pagpalapad sa miyembro sa PAMB.
BALAK
ANG KAAKOHAN SA USA KA AMAHAN
Sinulat ni Engr. Rogelio Podelino
Ang amahan maoy haligui sa panimalay
Guipaningkamutan nga iyang magambalay
Reaponsabilidad sa abaga nakapatong
Tanang kalisod ug kakuli-an guisuong
Guibugtaw niya ang iyang kapalaran
Nanimpalad sa layong dapit hilabihan
Guiantos ang mga kamingaw
Nihangad sa LANGIT aron mohungaw
Guilabang ang halapad nga lawod
Guisuong ang mga dagkung bawod
Nagkigbisog sa makusog nga unos
Aron tinguha ug pangandoy molampos
Sa iyang pakigsapalaran sa layong dapit
Nangaliya sa KAHITAS-AN sa hingpit
Nga hatagan siya kalig-on sa balatian
Nga way mga kakuli-an iyang matagboan
Nagpadala ug kwarta buwan-buwan
Aron ang famlia haruhay sa tanan
Dili tiaw mag-antos nga mahimulag
Mahupay ang kamingaw kon asawa motawag
Apan dili tanang nanimpalad malampuson
Kay ang kapikas sa kinabuhi nagumon
Sa bisyo nga mahilig sa kalibutan
Ilang mga anak nagkatibulaag guipasagdan
Kini nga kahimtang dili maayo ug sangputan
Ang familia nabungkag sa way hinungdan
Tungod lang kay ang kapikas wa mag-antos
Kay ang kapikas sa bisyo naputos
Apan kon ang matag usa mag-antos
Aron sa ilang kahimtang sila masantos
Mga anak gui-ayo pag-atiman
Para sa ilang kaugmaon mabulahan
Kon kini nga kahimtang ang motunhay
Sa ilang pag-antos sila nalipay
Mga anak nakahuman ug nabulahan
Kini: ANG KAAKOHAN SA USA KA AMAHAN