Kon Maghubo sa Ilang Uniporme Ang Kapolisan ug Kasundalohan
Ni ELEAZAR TUTOR ACAMPADO
INGON sa wa na makurat ang kadaghanan sa pag-resign sa daghang mga membro sa kapolisan ug kasundalohan. Mingluwat sila sa ilang katungdanan ug gibiyaan ang gimahal unta nila nga pagserbisyo sa nasod human nila makita ang dinali-dali nga pagdakop sa mga polis kang Kanhi Presidente Rodrigo Roa Duterte base sa warrant of arrest nga giisyu sa International Criminal Court kun ICC ug gihatod ngadto sa The Hague, Netherlands, aron paatubangon sa iyang kaso nga krimen batok sa katawhan.
Ang balita bahin sa dinaghang pagluwat sulod sa han-ay sa kapolisan ug militar nagdalag dili maayong mga senyales. Kini dili lamang mahitungod sa mga personhe kon dili usa kini usa ka sintomas sa mas lawom nga mga isyu nga nanginahanglan og dinaliang pagtagad. Samtang ang piho nga mga hinungdan lainlain, ang mga implikasyon dili ikalimod nga mahinungdanon.
Unsa ang nag-aghat nila nga mo-resign? Kasagaran, kini usa ka panagtagbo sa mga hinungdan: ubos nga moral nga gumikan kay nawad-an og gana nga magpadayon sa ilang gipanumpaan nga serbisyo tungod usab sa ilang mga nakita sa ilang mga superyor nga mitipas na sa ilang mga gipanumpaan, pagkaluya gikan sa walay hunong nga mga panginahanglan, pagkadismaya sa kapangulohan o pagbag-o sa palisiya, ug ang pagmahal nila sa kanhi presidente nga giisip nilang amahan ug maoy naghatag nila og motibasyon kaniadto nga magpadayon nga moserbisyo sa katawhan.
Bisan unsa pa ang piho nga mga hinungdan, kon mokabat sa liboan ang dungan nga mo-resign sa ilang pagpanerbisyo isip polis ug sundalo, maghatag kini og dakong hulga sa kaluwasan sa publiko ug nasodnong seguridad.
Kini ang akong nakita nga mahimong sangpotan:
Magkakrisis sa mga Personahe: Ang kalit nga pagkawala sa eksperyensiyadong mga personahe nagbilin ug mga lungag sa pagpatuman sa balaod ug mga kapabilidad sa depensa. Kini mahimong mosangpot sa mas taas nga panahon sa pagtubang sa mga panginahanglan sa katawhan, pagkunhod sa mga magpatrolya, ug mahuyang ang abilidad sa pagsulbad sa krimen o mga hulga sa seguridad.
Mahanaw ang Pagsalig sa Katawhan: Kon ang mga nanumpa sa pagpanalipod ug pagserbisyo sa katawhan mobiya sa ilang mga katungdanan, hinay-hinay nga mawala ang pagsalig sa publiko sa kapolisan ug kasundalohan. Makaagni kinig kagubot sa katilingban ug malisod na unya ang pagpatunhay sa kahusay ug kalinaw.
Mosaka ang Kriminalidad: Ang huyang nga presensya sa kapolisan mahimong makapadasig sa mga kriminal, nga mahimong mosangpot sa pagdagsang sa kriminalidad. Kay mahimong pahimuslan sa mga kriminal ang kahaw-ang nga gibiyaan sa mga personahe ug opisyal nga miluwat sa katungdanan.
Dakong Risgo sa Nasodnong Seguridad: Sa habig sa militar, ang dungan nga pag-resign sa mga personahe mahimong makakompromiso sa kapabilidad sa depensa sa nasod. Mahimo huyang ang nasod gikan sa mga hulga sa gawas ug makaguba sa seguridad sa rehiyon.
Dakong Palas-onon sa Nahibilin nga mga Personahe: Kadtong nagpabilin sa serbisyo nag-atubang sa dugang nga mga trabaho ug kapit-os, nga posibleng mosangpot sa dugang nga pagkaluya ug pag-resign.
Mahal ang Pag-recruit ug Pagbansay: Ang paghulip sa sa eksperyensiyadong mga opisyal ug mga sundalo usa ka makahurot sa panahon ug mahal nga proseso. Nagkinahanglan kini og dakong pundo, pagbansay, ug mga gamit sa ilang trabaho.
Ang pagsulbad ning maong krisis nanginahanglan og daghan apan hiniusang mga pamaagi. Mahinungdanon niini ang pagpauswag sa kondisyon sa pagtrabaho. Gawas sa taas-taas nga suweldo ug mga benepisyo, mahinungdanon nga masuportaan ang ilang mental ug pisikal nga kahimsog.
Angay usab nga epektibo ug usa ka maayong kapanag-ingnan ang ilang pamunoan aron mapataas ang ilang moral sa ilang pagpanerbisyo ug pagtuman sa ilang gipanumpaan.
Dungan niini palamboon ang relasyon sa komunidad. Kay ang pagtukod og pagsalig tali sa tigpatuman sa balaod ug sa mga komunidad nga ilang gialagaran mahinungdanon alang sa pagpadayon sa pagsalig sa publiko.
Apil na niii pagsulbad sa dinaliang mga isyu sa kausaban sa mga palisiya, mga reporma sa pagbansay-bansay ug may pasalig sa pagkamay-tulubagon.
Dugang usab niini ang bukas ug matinooron nga komunikasyon diin mamati sa mga yangongo ug kabalaka sa mga opisyal ug bisan ngadto sa ubos nga ranggo sa kapolisan ug kasundalohan.
Ang mga pagluwat sa mga polis ug sundalo usa ka dakong tawag sa pagmata. Gipatugbaw nila ang dinalian nga panginahanglan aron matubag ang nagpahiping mga isyu nga nagpalayo sa mga kawani gikan sa mga kritikal nga propesyon.
Kay mahimong motultol lamang sa mas grabe nga mga sangpotanan ang dili pagtagad niini nga mga timailhan sa pasidaan.
Gikinahanglan nga ang mga namunoan sa kagamhanan ug mga komunidad magtinabangay aron mapasig-uli ang pagtuo niadtong gitahasan sa pagpanalipod sa katawhan.
Ug nga masanta na ang paghari-hari sa mga hakog sa gahom ug kuwarta nga nangilad aron sila mabutang sa ilang gilingkoran.
(Si Eleazar Tutor Acampado, kanhi staff writer sa Bisaya Magazine. Nakadaog na sa Don Carlos Palanca Memorial Awards for Literature in Cebuano Short Stories. Ug kasamtangang nagserbisyo isip ikaduhang Sangguniang Barangay member sa West Poblacion, Garcia-Hernandez, Bohol.)