BOHOL LIGHT nagpahinumdum sa energy saving tips
Sinulat ni Sheryl B. Paga
Ang buhatan sa Bohol Light ubos sa pagdumala sa Primelectric Holdings Inc. nagpahinumdum sa mga konsumidor nga tungod sa kainit sa panahon nga atong nasinati karon, atong sundon ang mga Energy Saving Tips aron mabantayan ang tukma nga paggamit sa mga appliances nga makaapekto sa balayranan sa kuryente matag bulan.
Mao kini ang pipila ka mga energy saving tips gikan sa Bohol Light:
Ang Bohol Light regular nga naghatag ug mga pahinumdum pinaagi sa social media, pamantalaan, ug mga ratio stations.
Buot usab nga ipahinudum nga karong panahon sa summer, likayan ang pagpalupad ug mga tabanog nga duol o ubos sa linya sa kuryente tungod kay kini usa sa mga hinungdan nga adunay line trippings o kalit nga pagkapalong sa sugang dagitab kun ang maong mga tabanog musabod sa linya sa kuryente.
Alang sa ubang mga pangutana ug kasayuran, mahimo kitang motan-aw sa Bohol Light FB Page, website sa https://www.bohollight.com, o tawag sa service hotline: (038) 427-2372 / 0920-960-2372.
Dugang Ekipo sa BWUI gipahibalo
Sinulat ni Victor L. Tambis
Blessing ug pagsubo sa bag-o nga backhoe/excavator sa BWUI sinaksihan sa mga empleyado
Ubos sa programa pagpaugmad sa mga kahimanan ug ekipo nga magamit ilabi na sa pagmentenar sa maayong serbisyo sa panubig ngadto sa mga konsumidor, ang Bohol Water nagpahibalo nga aduna kini bag-ong ekipo nga mao ang “Backhoe/Excavator” nga magamit sa pagladlad ug dugang linya sa tubig nga moapod-apod ngadto sa mga konsumidor gikan sa mga tangke o reservoirs.
Kining maong ekipo magamit sa programa sa BWUI pagladlad ug dugang linya sa mga dapit sulod sa service area sa BWUI.
Gawas sa bag-o nga backhoe nga magamit sa pipelaying project sa Bohol Water, nagdugang kini sa mga ekipo nga sa pagkakaron gigamit sa maong Kompanya sa operasyon, sama sa: duha (2) ka water trucks; tulo (3) ka boom trucks; napulo ug tulo (13) ka mobile and stationary generator sets; laboratory equipment; underground/underwater camera; ug uban pang mga makinarya ug vehicles nga maoy gigamit sa pagpadangat sa serbisyo sa panubig.
Gipasalig sa Bohol Water nga pinaagi sa maong mga kahimanan, mahatagan niini ug dakong pagtagad ang dugang pag-ugmad sa makanunayon ug makatagbaw nga serbisyo ngadto sa mga konsumidor sulod sa gialagaran nga mga dapit.
Mga mag-uuma sa Pilar nakadawat
sa ilang fertilizer discount voucher
Sinulat ni Elvira Bongosia
Ang mga mag-uuma sa lungsod sa Pilar nakadawat na sa ilang fertilizer discount voucher (FDV) alang sa inorganic fertilizers, soil ameliorants ug bio-fertilizers, isip kabahin sa suporta sa Department of Agriculture (DA) aron mapalambo ang produksyon sa agrikultura sa mga mag-uuma.
Mokabat sa 2,928 ka mga mag-uuma sa humay sa maong lungsod ang nakadawat ug inorganic fertilizers nga nagkantidad ug P9,333,710.26, samtang 2,864 ka rice beneficiaries ang nakadawat ug soil ameliorant nga mokabat sa P2,674,243.50.
Sa biofert, 2,222 ka rice farmers usab ang nakadawat nga nagkantidad ug P3,283,418.85.
Ang mga kwalipikadong rice farmer beneficiaries narehistro sa Registry System for Basic Sectors in Agriculture (RSBSA).
Kini ang nagdeterminar sa gidaghanon sa mga abono nga i-subsidize base sa gidak-on sa umahan.
Sa usa ka pakighinabi, ang presidente sa Cove Irrigators Association nga si Mapacsalan Modesto B. Tagaro Jr. nipadayag sa iyang pasalamat sa gobyerno sa ilang padayon nga suporta.
“Isip presidente sa asosasyon, dako ang among pasalamat sa nadawat nga tabang ug suporta nga dako kaayog tabang sa among pamilya, dugang pa sa rice farmers financial assistance (RFFA) sa kantidad nga P5,000,” matud pa ni Tagaro.
Gi-awhag usab niini ang ubang mga mag-uuma nga magparehistro sa RSBSA pinaagi sa ilang tagsa-tagsa ka Municipal Agriculture Office (MAO).
Isip kabahin sa suporta sa DA, nanghatag sila ug fertilizer discount voucher (FDV) alang sa inorganic fertilizers, soil ameliorants ug bio-fertilizers aron mapalambo ang produksyon sa agrikultura sa mga mag-uuma. (Hulagway gikan san DA photo)
Blogging/vlogging isip plataporma sa pagpa-ambit sa impormasyon, gipasiugda sa ATI-7
Sinulat ni Elvira Bongosia
Malampusong gipahigayon sa Agricultural Training Institute (ATI) Central Visayas ang Bloggers Forum 2025 nga nagdala sa tema nga “Sowing Stories, Growing Communities” sa Gazeebo de LOONdon sa lungsod sa Loon niadtong Abril 11, 2025.
Gitambongan kini sa mga miyembro sa Association of United Development Information Officers (AUDIO)-Bohol, pipila ka municipal agricultural officer ug representante sa media sa Bohol.
Ang maong forum nagtumong sa pagpasiugda sa agrikultura ug mga extension program sa ATI-7, ilabi na ang Learning Sites for Agriculture (LSA) modality, samtang gipaila ang blogging ug vlogging isip mga plataporma sa pagpa-ambit sa impormasyon.
Ang mga partisipante giabi-abi ni Reina Perez, tag-iya sa Gazeebo de LOONdon nga usa sa LSA sa ATI-7. Kanhi propesyonal sa pribadong industriya, mihimo siya ug desisyon nga nakapausab sa iyang kinabuhi sa pagretiro ug sayo ug nipadayon ug full-time nga pagpanguma.
Karon, si Perez naghimo ug dakong epekto sa agrikultural nga talan-awon sa iyang komunidad. Siya adunay importante nga papel sa pagpalig-on ug paghatag-gahum sa duha ka lokal nga organisasyon: ang Rabbit Growers Association ug ang Loon Small Coconut Farmers’ Cooperative.
Pinaagi sa mga inisyatibo sa pagpalig-on sa kapasidad, gitabangan niya ang mga mag-uuma sa pagpalambo sa ilang panginabuhian ug paghimo ug malungtarong mga pamaagi sa agrikultura.
Ang mga patisipante nakakat-on mahitungod sa pamatasan ug basics sa vlogging ug estratehiya sa monetization sa vlogging gikan ni Paolo M. Rigotti nga usa ka Content Creator, samtang ang inila nga founder sa Travel 29 nga si Rowell Clenuar mipaa-ambit usab kalabot sa Shoot and Edit Fundamentals.
Gilauman nga magamit sa mga partisipante ang ilang mga nakat-onan nga abag-ong pamaagi sa pagpakatap sa impormasyon pinaagi sa blogging/vlogging sa mga programa sa ATI-7 ug mga estorya sa kalampusan sa mga mag-uuma.
Ang maong kalihokan, nga gipahigayon uban sa pakigtambayayong sa AUDIO-Bohol, ubos sa pagdumala sa Philippine Information Agency (PIA), gipangunahan sa Project Officer sa ATI-7 ug presidente sa AUDIO-Bohol nga si Doris Isabel Racho, inabagan ni Noreen Angeleen Darunday.
Bloggers’ Forum 2025. Gi-organisar sa ATI-7, kini nagtumong sa pagpalihok sa mga information officers aron mapadako ang mga pro-active nga mga channel sa pagsabwag sa impormasyon karon nga ang mga tawo midangop sa internet alang sa ilang mga panginahanglanon sa impormasyon. Tumong usab sa maong aktibidad nga i-promote ang extension services sa ATI-7 ilabina ang LSA modality samtang nagkat-on sa usa ka makapaikag nga plataporma sa komunikasyon nga mao ang blogging ug vlogging.
Comelec: Overseas voting alang
sa 2025 elections nagsugod na
Sinulat ni Elvira Bongosia
Gisugdan na sa Commission on Elections (Comelec) niadtong Domingo ang usa ka buwan nga voting period alang sa 2025 midterm elections alang sa mga rehistradong Filipino overseas voters.
Ang opisyal nga overseas voting period nagsugod alas 8 sa buntag (lokal nga oras) niadtong Domingo, Abril 13. Kini molungtad hangtod alas 7 sa gabii sa Mayo 12, dungan sa pagtapos sa voting period sa Pilipinas.
Matud pa sa Comelec, ang test voting sa mga rehistradong overseas voters nga na-enroll sa Online Voting and Counting System gisirad-an niadtong Sabado, Abril 12, sa eksaktong alas 11:59 sa gabii. (Philippine Standard Time).
Pagkahuman sa pagsira sa test voting period, nagsugod ang opisyal nga panahon sa pagboto sa gawas sa nasud.
Ang pagboto sa mga Filipino sa gawas sa nasud sa 77 ka mga post pinaagi sa internet voting. Samtang sa 16 ka mga post, ang mga Pilipino kinahanglang moadto sa embahada o konsulado, matud pa sa Comelec.
Ang poll body nagkanayon nga ang mga rehistradong Filipino nga botante sa mga lugar sa New Zealand ubos sa hurisdiksyon sa Wellington Philippine Embassy maoy unang nakaboto, sa alas 4:00 sa buntag didto sa Manila.
Una nang niingon si Comelec Chairman George Erwin Garcia nga adunay 1.231 ka milyon nga mga botante nga Pilipino sa gawas sa nasud.
Apan niadtong Abril 11, matud pa ni Garcia nga 48,000 pa lang ka overseas Filipino voters ang naka-enrol sa pre-voting enrollment system alang sa 2025 nga piniliay.
Ang mga rehistradong Filipino overseas voters mahimo gihapon nga magpalista alang sa pre-voting enrollment alang sa internet voting hangtod Mayo 7 pinaagi sa pagbisita niini nga link: https://ov.comelec.gov.ph/enroll.
Ebalwasyon sa nutrition programs
sa tibuok Bohol gipahigayon
Sinulat ni Elvira Bongosia
Ang Provincial Health Office (PHO) sa Bohol, pinaagi sa Provincial Nutrition Council (PNC), nagpahigayon karon ug ebalwasyon sa mga programa sa nutrisyon sa nagkalain-laing lungsod sa lalawigan.
Ang Monitoring and Evaluation sa Local Level Plan Implementation Protocol (MELLPI Pro) opisyal nga nagsugod niadtong Abril 7, 2025, ug matapos sa Hunyo 6, 2025.
Duha ka evaluation team ang dungan nga nibisita sa mga munisipyo, nagsilbi nga evaluators, ug gilangkuban sa mga representante gikan sa mga ahensya ug opisina nga miyembro sa konseho.
Ang ebalwasyon makatabang sa pag-ila sa mga gaps ug best practices sa paghatud sa programa ug magsilbing basehan sa pagplano, pagpalambo, ug pagpatunhay sa mga interbensyon nga may kalabotan sa nutrisyon sa matag barangay ug munisipyo.
Niadtong Abril 7, gi-evaluate sa Team A si Dagohoy samtang ang Team B mibisita sa Ubay, samtang niadtong Abril 8, ang mga teams mipadayon sa Danao (Team A) ug Sagbayan (Team B).
Nagpadayon ang evaluation niadtong Abril 11 sa Antequera ug San Isidro, samtang niadtong Abril 14, gi-assess ang Cortes ug Maribojoc.
Ang Trinidad gi-evaluate niadtong Abril 15 sa duha ka teams, samtang ang ubang mga lungsod gikatakdang evaluation, nga miresulta sa final assessment nga ipahigayon sa Balilihan karong Hunyo 6 sa duha ka teams.
Ang MELLPI Pro, usa ka himan nga gigamit sa Department of Health (DOH), usa ka komprehensibo nga pagsusi sa mga paningkamot sa nutrisyon aron mapalambo ang mas himsog ug mas malungtarong mga komunidad.
Pagsiguro nga ang mga lokal nga programa sa nutrisyon epektibo nga gipatuman ug nahiuyon sa nasudnong mga tumong, kini nagsunod sa unom ka mahinungdanong dimensyon aron sa pagtimbang-timbang sa pagka-epektibo sa mga lokal nga programa sa nutrisyon, pagsiguro nga kini makaabot sa nasudnong mga sumbanan ug mga panginahanglan sa komunidad.
Naglakip kini sa panan-awon ug misyon, mga palisiya ug balaod sa nutrisyon, pagdumala ug istruktura sa organisasyon, mga gimbuhaton sa pagdumala sa komite sa nutrisyon sa lokal, interbensyon/serbisyo sa nutrisyon, ug pagbag-o sa kahimtang sa nutrisyon sa yunit sa lokal nga gobyerno.
Base sa resulta, ang PNC moila sa mga outstanding barangay ug lungsod nga adunay premyong salapi nga gituyo alang sa nutrition-related initiatives nga ihatag sa katapusan sa tuig.
Niadtong 2024, ang munisipyo sa Trinidad midaog ug back-to-back sa 1st place nga nakakuha ug P100,000 nga ganting salapi, pareho sa mga lungsod sa Alicia ug San Miguel, nga nahimutang sa ika-2 nga may P85,000 ug ika-3 nga adunay P75,000 sa 2023, matag usa.
Pagduso sa aplikasyon alang sa 2025
Livelihood Subprojects gilugwayan sa BFAR
Sinulat ni Elvira Bongosia
Gilugwayan sa Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR) ang submission period sa Expressions of Interest (EOI) alang sa 2025 Livelihood Subprojects MARLIN 2.1 Component sa FishCore o Philippine Fisheries and Coastal Resiliency Project.
Gilugwayan sa BFAR ang deadline gikan sa Marso 31 hangtod Abril 30, 2025.
Kini aron mahatagan ug dugang panahon ang mga local government units (LGUs), asosasyon sa mangingisda ug kooperatiba sulod sa Fisheries Management Area (FMA) 9-covered areas sa lalawigan sa Bohol ug Siquijor sa pagsumite sa ilang EOI.
Sa lalawigan sa Bohol, naglakip kini sa mga lungsod sa Alburquerque, Anda, Baclayon, Candijay, Dauis, Dimiao, Duero, Guindulman, Garcia Hernandez, Jagna, Lila, Loay, Mabini, Panglao, Ubay, Valencia, ug President Carlos P. Garcia.
Samtang ang mga lungsod sa Larena, Lazi, Maria, San Juan, ug Enrique Villanueva ang nasakop sa lalawigan sa Siquijor.
Aron mahimong kwalipikado, ang mga pamantayan sa mga asosasyon/kooperatiba sa mga mangingisda naglakip sa mga mosunod: ang mga miyembro kinahanglan nga rehistrado o anaa sa proseso sa pagparehistro sa BFAR, ang mga asosasyon kinahanglan nga accredited sa LGU ug rehistrado ubos sa DOLE, kinahanglan adunay labing menos 15 ka indibidwal nga mga miyembro, ug ang mga miyembro kinahanglang andam nga mopailalom sa pagbansay nga ihatag sa FishCoRe Project.
Gawas niini, kinahanglang usab nga ang gisugyot nga mga kalihokan sa panginabuhi kinahanglan nga nahiuyon o dili sukwahi sa FMA Plan development ubos sa FishCoRe, kinahanglan andam sa pag-andam sa usa ka yano ug mubo nga sugyot gamit ang sumbanan nga template sa proyekto.
Kung ang proposal ubos sa P5 milyones, ang EOI kinahanglang mouban sa proposal, kinahanglang hingpit nga maka-liquidate sa bisan unsang nangaging mga loan o credit funds nga nadawat gikan sa mga proyekto nga gipondohan sa gobyerno, ug kinahanglang magpasiugda sa malungtarong mga pamaagi sa pangisda ug aquaculture ug pagsiguro nga ang mga miyembro motuman sa kasamtangang balaod sa pangisda, pagdumala sa kahinguhaan, ug regulatory measures ubos sa Fisheries Management Plan.
Ang mga LGUs mahimong mosumite sa ilang EOI gamit ang gilatid nga pormat sa https://tinyurl.com/EOI-Livelihood para sa bisan unsang kwalipikadong asosasyon o kooperatiba sa mangingisda sulod sa ilang hurisdiksyon.
Kinahanglang ipadala ang profile sa organisasyon ug mga gikinahanglang supporting documents sa fcu7.fishcore@bfar.da.gov.ph o region7@bfar.da.gov.ph nga dili molapas sa Abril 30, 2025.
Ang mga asosasyon ug mga kooperatiba sa mangingisda nga gi-endorso sa mga LGU sulod sa mga lugar nga sakop sa FishCoRe adunay kahigayonan nga maka-access sa Livelihood Projects ug Capacity-Building Trainings.
Kini nga mga inisyatibo gidesinyo aron sa pagpalambo sa pagdumala sa pangisda, pagpalambo sa teknikal nga mga praktis ug pagpalig-on sa kalig-on sa komunidad.
Nanawagan ang BFAR sa mga interesadong mosudo ug Expressions of Interest (EOI) alang sa 2025 Livelihood Subprojects (MARLIN 2.1 Component of the FishCore o Philippine Fisheries and Coastal Resiliency Project. (Hulagway gikan sa BFAR)
ASF infected area 50 metros sa
Index case, pugos nga patyon
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Gipagamyan na ang lugar nga kinahanglang hiposon ang mga baboy nga anaa sa palibot sa mga baboy nga nangasakit sa African Swine Fever (ASF), samtang gimandu na usab ang pili nga pagpamatay sa mga baboy nga anaa sa 51metros ngadto sa 100 metros palibut sa aktibong kaso.
KIni human ang provincial, Municipal, Barangay ASF Task Force nakakita sa panginahanglan nga ipatuman ang kausaban, dala na usab sa pagseguro nga magpabiling balance ang pagpugongs adugang pagkatag sa kagaw, pagpaseguro sa suplay sa karne sa kamerkadohan ug ang ekonomikanhong stability nga makaayo sa kinatibuk-ang Bol-anon.
Pinaagi sa Executive Order No 25, series of 2025, gipagawas ni Gob Erico Aristotle Aumentado ang dugang nga mga tamdanan sa paghipos sa mga baboy pinaagi sa pagsagop sa test ug paghipos, test ug ihaw sulod sa 51 ngadto sa 100 metros gikan sa may atibong sakit.
Kaniadto, subay sa Department of Agriculture sa gipagawas niining Administrative Order No 22 nga nagalatid sa mga guidelines sa paghipos sa mga baboy nga kompirmadong nasakit sa ASF.
Sa nasampit nga AO No 22, naglatag sa duha ka pamaagi sa paghipos sa baboy sulod sa Quarantine Area: ang pugos nga paghipos sa unang 500 metros gikan sa aktibong kaso sa sakit ug ang pili nga paghipos niadtong magpositibo sa testing.
Sa kadako sa lugar nga masulod niini, gipagawas ni Gob Aumentado ang gipagamyan nga 100 metros nga pugos ang paghipos sa tanang baboy ng ang test ug hipos sa magpositibo ug test ug ihaw sa mga nagnegatibo sa veterinary PCR.
Apan daghan pa gihapon ang mga baboy nga maangin sa pagpatay, hinungdan nga gipagawa anga EO 25.
Ang order sa gobernador, naglatid na sa 50 metros paubos nga Infected area, ug ang Quarantine Area mao na angf 51 metros ngadto sa 500 metros nga palibot.
Kini hinuon, maghimpos lamang kon sayo namatikdans a ASF team ang pagtaho, nga ang baboy nga nagdala sa sakit pagsulod, gikan sa gawas ug wala makauban ang nga baboy nga naa na daan sa silinganan.
Ipaseguro usab nga dinhi, lig-on ug estrikto ang pagbantag aron dili malutsan sa kagaw, santang ang mga LGUs nga apektado gipasaligans a pundo alang sa paghipos sa mga baboy sulod sa quarantine area.
BALAK
KAHIBULONGAN
Sinulat ni Engr. Rogelio Podelino
Ang kinabuhi sa tawo napuno sa mga tanghaga
Dili matugkad ni kinsa’ng mortal nga bathala
Ngano nga ang tawo bati-on ug gugma
Bisan kon wala siya sugo-a
Ang gugma dili nimo masabtan
Motungha ni bisan kinsa’ng may balati-an
Wala’y pagtan-aw sa tawo’ng higugma-on
Kay iya mang kaugalingon’g kabubut-on
Harangan man ug mga bangkaw ang dalan
Mangita ug paagi nga iya’ng kalutsan
Dili balehon ang mga kalisdanan
Basta ang kagustuhan matuman
Daghan’g ginghari-an ang gibiya-an
Kay supak sa ilang tradisyon’g naandan
Nga mahigugma sa dili nila kahan-ay
Wala baleha bisan siya isalikway
Mga tanghaga sa kinabuhi dili maapas
Bisan unsa kalantip sa salabutan’g mangagpas
Kon gugma na ang magsugo
Wala’y bisan kinsa’ng Herodes makasumpo
Kon ang tawo bati-on na ug paghigugma
Sangko sa langit ang kalipay makita lang siya
Dili gusto nga mahibulag sa iyaha
Sa tanan’g takna gusto makita niya
Kining tanan pagbuot sa KAHITAS-AN
Aron magsinabtanay ang mga katawhan
Samtang buhi pa ang tawo
Ang gugma sa tawo KAHIBULONGAN pag-ayo